Mea Culpa is een Latijnse uitdrukking, letterlijk vertaald “mijn schuld”, of “mijn eigen schuld”. Om deze zin kracht bij te zetten kan het woord “maxima” worden toegevoegd, wat resulteert in “mea maxima culpa,” vertaalbaar als “mijn grote schuld”.
De uitdrukking komt van origine uit een traditioneel gebed van de Westerse Rooms-katholieke Kerk, genaamd ‘Confiteor‘ (‘Ik beken’), waarin iemand zijn fouten tegenover God bekent.
( bron )
Zwijgend staar ik naar het bed waar de schaduw van wat eens mijn ijzersterke moeder was ligt te woelen en te ijlen terwijl ik in mijn hoofd een coherente gedachte probeer te formuleren. Dit gesprek – dit is belangrijk. Ik krijg maar één kans om dit goed te doen, whatever ‘goed’ in deze kutsituatie ook moge zijn. Mijn ogen dwalen door de woonkamer en ontmoeten die van mijn vader. we vangen elkaars blik op terwijl we luisteren naar het verhaal van de huisarts. Ik zie de vermoeidheid en de pijn die schuil gaan achter de zo vertrouwde stoïcijnse blik op zijn gezicht terwijl we beide haar woorden in ons opnemen.
We zitten hier op mijn verzoek. Ik heb namelijk enkele dagen geleden een briefje achter gelaten in de zorgmap van mijn moeder gericht aan de hoofdverpleegkundige en huisarts. De inhoud loog er niet om, je zou kunnen zeggen dat het een persoonlijke smeekbede was. Even los van de verschrikkelijke ziekte die mijn moeder voor onze ogen heeft laten wegteren: het gaat niet goed in huize <insert achternaam here>. Mijn vader loopt echt op zijn laatste reserves en vertoont een fors aantal symptomen van een klassieke depressie. Hij heeft al een slechte rug en het continue helpen en tillen van zijn vrouw heeft die conditie verergerd, mijn zus schiet heen en weer tusen emotionele uitbarstingen en overrationaliseren maar is er wel voor mijn ouders en weet zich staande te houden. En ik? Ik heb geen fucking idee hoe ik er echt voorsta. Het gaat wel, denk ik. Hoop ik.
Het gesprek heeft als hoofdonderwerp ‘hoe het met mijn moeder gaat’ (goh) en meer in het specifiek de zorg die zich nodig heeft. Haar toestand is zorgwekkend, de ziekte heeft snel om zich heen gegrepen en dit heeft zowel mentaal als fysiek haar tol geëist. De tijd is gekomen om het over iets onuitspreekbaars te hebben : wat is voor mijn moeder de best mogelijke zorg die zij zou kunnen krijgen in haar laatste levensdagen? Mijn vader kan en wil niet praten over een eventuele permanente opname in een 24u zorgkliniek; niet omdat hij de realiteit niet onder ogen wil zien maar omdat hij mijn moeder een belofte heeft gedaan maanden geleden toen ze nog helder was : “Ik ga je niet in een instelling wegstoppen”. En hij wil en gaat zich aan die belofte houden , zonder enig voorbehoud.
Pa en ik hebben het al eerder over die belofte gehad. Ik ken mijn vader en ik weet dat een belofte voor hem heilig is; daarom heb ik hem een uitweg geboden. Een uitweg die voor mij waarschijnlijk heel wat slapeloze nachten met zich mee gaat brengen. Ik heb mijn vader namelijk op mijn beurt ook een belofte gedaan : Als het moment gekomen is ben ik degene die de verantwoordelijkheid neemt zowel naar de zorg als naar mijn moeder. Ik wil ook zelf degene zijn die het aan mijn moeder vertelt mocht het moment daar zijn. Als er in dit verhaal dan toch een schuldige moet of gaat zijn, dan ben ik dat.
Ja, het martelaarschap is mij nog altijd niet vreemd vrees ik 😛
De huisarts rond haar verhaal af met omfloerste stem en de hoofdverpleegkundige knikt mij even toe. Ik schraap mijn keel. Daar gaan we dan.
“Pa, ik kan niet weten hoe dit voor je voelt. Ik weet dat jij je belofte aan Mama nooit zal verbreken, en dat ga ik ook niet van je vragen. De reden waarom wij hier nu met zijn vieren zitten is omdat ik mijn belofte aan jou – en indirect aan mijn moeder ook niet ga verbreken. Ik ga niet langer toekijken vanaf de zijlijn hoe jij hier kapot aan gaat en Mama had dit niet van ons gevraagd als zij dit had kunnen voorzien. Dit gaat om jou en om haar. Je weet dat er een wachtlijst is en we kunnen niet langer wachten. Ik ben hier om aan de huisarts te vragen om die spoedprocedure nu in gang te zetten, dan kan het nog dagen duren eer er een plaats vrij komt op een plek waar Mam de medische zorg kan krijgen die zij nodig heeft om op een waardige manier afscheid te kunnen nemen”.
De fysieke reactie die mijn woorden teweeg brachten was hartverscheurend. Mijn vader is een forse man, maar even zat er een klein bang jongetje tegenover mij.
“Iedereen heeft het de hele tijd over mij maar ik wil wat het beste is voor mijn vrouw!”
“Dat wil ik ook Pap. En daarom zitten we nu hier om dit te bespreken. Vertrouw alsjeblieft op mijn beoordelingsvermogen en denk aan de belofte die ik je gedaan heb. Dit is mijn keuze, mijn verantwoordelijkheid. Je hebt mij die toestemming gegeven, ik sta ook op het zelfbeschikkingsformulier. Ik doe dit voor jullie beide, omdat het moet. Ik hoop dat je mij begrijpt en vertrouwt en dat we geen..”
“Ja”. Daar was het dan, dat ene woordje. Dat ene woordje waar ik mijzelf in de komende maanden aan ga kunnen troosten. Dit is mijn keuze, mijn verantwoordelijkheid.
Dat laatste zinnetje schiet ook door mijn hoofd als ik een half uur later naast het bed van mijn moeder sta. We zijn alleen, mijn vader heb ik naar de supermarkt kunnen sturen met een boodschappenlijstje en op dit tijdstip is er ook niemand van de zorg aanwezig. Mijn moeder glimlacht even naar mij als ik mij over haar heenbuig om haar een kus te geven en het neusprik ritueeltje uitvoer dat we al samen hebben sinds ik een jochie van een jaar of vijf was. De tranen schieten in mijn ogen als ik denk aan het gesprek dat we nu gaan hebben. “Mam..”
“Ik weet het al.” “Dat begrijp ik mam, maar ik wil dat je één ding goed begrijpt. Dit komt van mij. Ik heb die keuze gemaakt, ik heb dit geregeld. Als je over een paar dagen opgenomen wordt dan is dat mijn schuld , Papa kan hier niets aan doen. Hij wil dit niet.” De tranen lopen over mijn wangen maar ik blijf mijn moeder recht in haar ogen aankijken. Dit is mijn keuze, mijn verantwoordelijkheid – en die neem ik.
“Aan alles komt een eind.”
Ik kan een waterige glimlach opbrengen bij het horen van die oude vertrouwde uitspraak en geef haar een kus. Even ligt haar voorhoofd rustig tegen mijn borstkast in een laatste, verstilt moment van pure liefde tussen Moeder en Zoon.
mea culpa,
mea culpa,
mea maxima culpa.